Το 1902 ο Μαξίμ Γκόρτι γράφει ένα θεατρικό έργο με τίτλο «Στον βυθό». Ένα άγνωστο σχετικά έργο στο εύρη κοινό και ελάχιστα «παιγμένο», στην εποχή μας, όμως επίκαιρο όσο ποτέ.
Και βέβαια δεν είναι τυχαίο ότι το συγκεκριμένο έργο το έγραψε ο Μαξίμ Γκόρκι. Το βιογραφικό του το δείχνει ξεκάθαρα. Γεννήθηκε το 1868 στην Ρωσία και το πραγματικό του όνομα ήταν Αλεξέι Μαξίμοβιτς Πέτσκοφ. Ορφανός από 11 χρονών, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το σχολείο και να εργαστεί σκληρά σε διάφορα επαγγέλματα γνωρίζοντας από κοντά την αθλιότητα, την ανέχεια και τον κατατρεγμό. Στις περιπλανήσεις του, όντας περίεργος και διορατικός, μορφώθηκε μόνος του, σπούδασε καλά την λαϊκή ψυχή και πίστεψε πως κατά βάθος ο λαός ήταν καλός μα αμόρφωτος.
Άρχισε να γράφει σε εφημερίδες και περιοδικά μα και διηγήματα, προσπαθώντας να μορφώσει τον λαό.
Οι μεγάλες κοινωνικό – πολιτικές αλλαγές βρήκαν τον Γκόρντι στο πλευρό του καταπιεσμένου Ρώσου και η συμμετοχή του στην επανάσταση του 1905 έγινε αιτία για την σύλληψη και την φυλάκιση του. Συγκρούστηκε τόσο με την άρχουσα τάξη, όσο και με την τάξη των μικροαστών. Καθιερώθηκε ως πρωτεργάτης του σοσιαλιστικού ρεαλισμού και της νέας Σοβιετικής λογοτεχνίας, κτίζοντας με το έργο του μια γέφυρα ανάμεσα στην παλιά και την νέα Ρωσία. Πέθανε αιφνίδια στην Ρωσία το 1936 κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες.
«Στον βυθό» η υπόθεση διαδραματίζεται σε ένα άθλιο υπόγειο στο οποίο έχουν βρει καταφύγιο άνθρωποι πάμπτωχοι και περιθωριακοί, ένας κλειδαράς με την ετοιμοθάνατοι γυναίκα του, ένας μέθυσος αποτυχημένος ηθοποιός, ένας ξεπεσμένος βαρόνος, ένας μυστηριώδης προσκυνητής. Αναμεσά τους η γυναίκα του ηλικιωμένου ιδιοκτήτη που προσπαθεί να πείσει τον εραστή της να την βοηθήσει να ξεφύγει από το κολαστήριο της, σκοτώνοντας τον άντρα της. Το μέλλον των ηρώων φαίνεται προδικασμένο. Πόσο εφικτό είναι να υπάρξει άλλη διαφυγή εκτός απ’ αυτή του θανάτου.
Ουσιαστικά ο Γκόρκι σε αυτό το έργο του πραγματεύεται τα θέματα που απασχολούν αιώνια τον άνθρωπο, τον θάνατο, την αρρώστια, τον πόνο. Ταυτόχρονα όμως τον έρωτα, την ελπίδα την ανθρωπιά, την αξιοπρέπεια, κυρίως την ανθρώπινη ψυχή που είναι αυτή που κάνει την διαφορά. Ότι κάνει ο άνθρωπος και βάζει σε αυτό την ψυχή του, τότε αυτό θα είναι ιδιαίτερο και ξεχωριστό.
Αξίζει να αφήσουμε το ίδιο το κείμενο να «μιλήσει» από μόνο του: «Όταν η δουλειά είναι ευχαρίστηση τότε η ζωή είναι καλή! Όταν η δουλειά γίνεται από υποχρέωση τότε η ζωή είναι κάτεργο.»
-
«Τα αγαπημένα μας πράγματα είναι η ίδια μας η ψυχή».
-
«Αν πιστεύεις υπάρχει, αν δεν πιστεύεις δεν υπάρχει. Ότι πιστεύεις αυτό υπάρχει».
-
«Η φυλακή δεν σε μαθαίνει τίποτα καλό, ούτε και η Σιβηρία. Ένας άνθρωπος μπορεί να σου διδάξει την ανθρωπιά».
-
« Ο άνθρωπός είναι ελεύθερος. Για όλα πληρώνει ο ίδιος, για την πίστη, για την απιστία, για την αγάπη, για το μυαλό. Ο άνθρωπος πληρώνει για όλα ο ίδιος και γι’ αυτό είναι ελεύθερος».
Στους δύσκολούς καιρούς που ζούμε η ανθρωπιά και η ψυχή μας δοκιμάζονται. Γι’ αυτό θα πρέπει να βρούμε τρόπους «αντίστασης». Και σήμερα το θέατρο και η τέχνη γενικότερα αποτελεί ένα ισχυρό τρόπο «αντίστασης» και πνευματικής ανάτασης του ανθρώπου.
